از سال ۱۹۹۹ میلادی تاکنون ۱۴ نفر در کشور آمریکا بدلیل شوک و فشار ناشی از باز شدن چتر اصلی و یا کمکی جان خود را از دست دادهاند .
در کنار این تلفات ، تعداد زیادی از چتربازان نیز به همین دلیل دچار جراحت و آسیب شدهاند که در موارد زیادی این آسیبها آینده ورزشی و حرفهای آنان را تحت تأثیر و تغییر قرار داده است .
آسیب در ناحیه شانهها، گردن، کمر، لگن خاصره و حتی در مواردی پارگی رگها و شریانها از نتایج و عوارض شوکهای ناشی از باز شدن چتر میباشد.
آخرین مورد تلفات گزارش شده در این زمینه مربوط به یک بانوی چترباز بسیار باتجریه آمریکائی با دارا بودن ۱۹۰۰۰ پرش و سابقه چهل ساله در این رشته بود که بدلیل پارگی یکی از شریانهای اصلی ناشی از شوک باز شدن چتر جان خود را از دست داد.
نوشتار پیش رو ترجمهای از مقاله نوشته شده توسط Scott Miller میباشد .
وی از مربیان با سابقه رشته سقوط آزاد در کشور آمریکا و یکی از برگزارکنندگان کلاسهای آموزشی پرواز و کنترل کاناپی در باشگاه چتربازی Deland ایالت فلوریدا میباشد .
در طی این نوشتار با راههائي به جهت مقابله با این فشارها و اسیب دیدگیهای ناشی از ان اشنا میشویم .
این نوشتار دربارۀ مهارت باز کردن چتر میباشد، یکی از بهترین و مهمترین مواردی که شما باید در طی هر پرش خود آنرا انجام دهید .
قبل از شروع بحث در مورد این مهارتها به نکات زیر دقت کنید :
- اکیداً توصیه میشود که مهارتهای ذکرشده در این نوشتار راقبل از انجام در حین سقوط ، بروی زمین بطور کامل و چند بار تمرین کنید .
- پس از اشنائی با این مهارتها بروی زمین و بدست آوردن آمادگی کامل ، در حین سقوط و قبل از باز کردن چتر نیز چند بار این تکنیکها را مرور و تمرین نمائید .
ـ چنانچه هنوز هنرآموز رشته سقوط آزاد میباشید و تحت آموزش هستید برای استفاده از این مهارتها حتماً با مربی خود مشورت نمائید . مربی شما بسته به نوع عملکردتان در طی دورۀ آموزش ممکن است ترجیح بدهد که بروی موارد و نکات دیگری متمرکز شود و انها را توصیه نماید .
عوامل مختلفی در چگونگی باز شدن چتر شما تأثیرگذار هستند .
نوع ، طراحی و اندازه کاناپی در کنار روش بستهبندی از عوامل بسیار مهم در این زمینه میباشند .
در کنار این عوامل حالت بدن در هنگام باز کردن چتر نیز از فاکتورهای مهم و تأثیرگذار بر این روند میباشد .
همه ما بعنوان هنرجوی این رشته و در طی اموزش یاد گرفتهایم که در حالت کاملاً پایدار و با حفظ حالت بدنی مطلوب اقدام به باز کردن چتر خود نمائیم ولی اکثر ما بعد از مدتی نه تنها این مهارتها را فراموش میکنیم ، بلکه با انجام دادن برخی عادات و حرکات نامطلوب و غیرضروری ، اثر منفی بر روند باز شدن چتر خود میگذاریم .
در برخی موارد چتربازان باتجربه با بیش از هزار پرش نیز با آموزش مجدد و ایجاد تغییرات کوچک در حالت بدنی خود از تغییر و پیشرفت در روند باز کردن چتر خود شگفتزده میشوند .
سرعت سقوط شما در هنگامیکه اقدام به باز کردن چتر خود مینمائید، تأثیر زیادی بروی چگونگی و بازشدن چتر شما دارد.
هر چقدر سرعت سقوط شما زیادتر باشد فشار وارد آمده بروی شما و چتر شما افزایش پیدا میکند . برخی از کاناپیها امروزه ، بگونهای طراحی شدهاند که روند باز شدن آنها به آهستگی و آرامی صورت میگیرد و برعکس برخی از کاناپیها در سرعت زیاد دارای روند باز شدن مطلوبی هستند .
برخی از پرشکنندگان سقوط آزاد برحسب تجربه دریافتهاند که مطلوب بازشدن کاناپی آنها نسبت مستقیم با افزایش سرعت سقوط آنها خواهد داشت .
توجه داشته باشیم که تمام این موارد و تجربیات بدست آمده میتواند در طی زمان و پرشهای مختلف براحتی تغییر نماید و در مواقعی نفر پرش کننده تجربهای متفاوت با پرشهای قبلی خود در حین باز شدن چتر داشته باشد .
تغییر اندک در روش و چگونگی بستهبندی چتر، طول عمر بندها و پارچه چتر، خارج شدن بندها از حالت اوّلیه
(out of trim)، حالت بدن در حین باز کردن چتر و... از موادی میباشند که در کنار سرعت سقوط میتواند بر نحوه و شدت باز شدن چتر تأثیرگذار باشد و این اثرگذاری میتواند جراحت ، آسیب و در موارد خیلی شدید مرگ را برای نفر پرنده به ارمغان بیاورد .
تجربیات بدست آمده در طی سالیان ثابت کرده است که کم کردن سرعت سقوط قبل از اقدام به باز کردن چتر میتواند حاشیه امنیت مطلوبی را جهت مقابله با اثرات ناشی از باز کردن چتر ایجاد نماید .
سقوط در حالتهای عمودی مانند حالت نشسته (Sit Fly)، سقوط با سر (Head Down) و یا سقوط در حالت پرواز آزاد (Free Fly) در مقایسه با سقوط در حالت تخت (Flat) و رو به زمین دارای سرعت بسیار زیادتری میباشند و لازم میباشد که قبل از اقدام به باز کردن چتر خود، سرعت سقوط خود را کم نمائید.
برگشت به حالت سقوط در حالت طبیعی و تخت (Flat) یکی از راههای کم کردن سرعت سقوط میباشد .
فراگیری این مهارت ( برگشت به حالت طبیعی سقوط ) برای پرش کنندگانی که قبل از باز کردن چتر خود اقدام به حرکت روبه جلو (Track) مینمایند نیز میتواند مفید و مؤثر باشد.
افزایش سطح تماس بدن با جریان هوا از طریق باز کردن و کشیدن دستها و پاها و همچنین کم کردن قوس بدن
(de-arch) در کم کردن سرعت سقوط بسیار مفید و کارا میباشد .
حفظ این حالت (کشیدن دستها و پاها و کم کردن قوس بدن) ، علامت دادن به سایر پرندگان از طریق حرکت دادن دستها (Wave Off) قبل از اقدام به کشیدن چتر ، برگشت به حالت طبیعی سقوط (Neutral) و سپس اقدام به کشیدن پایلوت شوت و باز کردن چتر طبیعیترین و توصیه شده ترین روش در چتربازی سقوط آزاد میباشد .
مورد بعدی که مستلزم دقت و توجه شما و هر فرد پرشکنندهای میباشد، این نکته است که هنگامیکه اقدام به گرفتن دستگیره پایلوت شوت مینمائید سمت و جهت نگاه و توجه شما به کدام سو میباشد .
چنانچه پرش شما فیلم برداری میشود، مرور و توجه به فیلم میتواند در این مورد کمک زیادی به شما نماید . با مشاهده فیلم سقوط و پرش خود متوجه میشوید که در هنگام اقدام برای کشیدن پایلوت شوت به کدام سمت متمایل شده و توجه میکنید .
آیا سمت نگاه و توجه شما در جهت خط افق میباشد یا به سمت پایین و زمین نگاه میکنید ؟ آیا در هنگام در دست گرفتن پایلوت شوت به سمت آن متمایل میشوید و یا اینکه بعد از کشیدن پایلوت شوت از سمت شانه خود سمت و مسیر حرکت پایلوت شوت را دنبال میکنید ؟
چترهای قدیمیتر که از پایلوت شوتهای دارای فنر استفاده میکردند برای رها کردن پایلوت شوت از دستگیرههائی که توسط یک کابل ( Ripcord ) به پایلوت شوت وصل بود استفاده میکردند .
این نوع چترها تا اواخر دهه ۹۰ میلادی نیز در برخی از مراکز آموزش مورد استفاده قرار میگرفتند و افرادی که از این تجهیزات استفاده میکردند آموزش داده شده بودند که قبل از اقدام برای در دست گرفتن و کشیدن دستگیره ، ابتدا به آن نگاه کنند و موقعیت و مکان آنرا مشاهده نمایند .
علاوه بر آن و پس از کشیدن دستگیره بازکننده چتر، تأکید میگردید که با نگاه کردن از روی یکی از شانهها علاوه بر مشاهده روند باز شدن چتر با ایجاد تغییر در جریان هوا از احتمال قرار گرفتن پایلوت شوت در خلأ بدن جلوگیری کرده و در روند باز شدن چتر تسریع ایجاد نمایند .
علیرغم گذشت سالها از استفاده از این نوع تجهیزات و جایگزینی آنها با چترهای جدید و پیشرفته که دارای تفاوتهای زیادی با نسلهای قبل از خود از جمله جایگزینی پایلوت شوتهای جدید با انواع فنردار قبلی و همچنین تغییر در محل قرارگیری این پایلوت شوتها هستند ، هنوز هم تعداد زیادی از پرشکنندگان سقوط آزاد عادت دارند که برای در دست گرفتن پایلوت شوت به سمت آن متمایل شده ، انرا نگاه کنند و همچنین روند باز شدن چتر را از روی شانه خود مشاهده نمایند .
متأسفانه مشاهده روند باز شدن چتر از روی شانه و در عین حال در یک سطح نگه داشتن (Level) بدن ، کاری تقریباً ناممکن میباشد .
با نگاه کردن از یک سمت شما به طور ناخودآگاه بدن و در نتیجه پشتی (Container) چتر خود را به آن سمت کج و مایل میکنید و این انحراف از سطح و تمایل به یک سمت هرچند که ممکن است در روند باز شدن کاناپیهای بزرگ و آموزشی تأثیرگذار نباشد ولی در هنگام استفاده از کاناپیهای کوچک ، سرعتی و دارای عملکرد بالا میتواند بسیار دردسرآفرین باشد
پیچیدگی بندها، باز نشدن چتر در مسیر دلخواه (Off Heading) و ایجاد شوک شدید در هنگام باز شدن از عوارض و نتایج عدم توجه به این موضوع میباشد .
امروزه در اغلب چترها، پایلوت شوت یا بروی بند پا و یا در انتهای زیرین پشتی چتر (BOC) قرار گرفتهاند بنابراین کوشش برای نگاه کردن و سپس در اختیار گرفتن دستگیره پایلوت شوت امری بیهوده و غیرضروری میباشد .
علاوه بر این از آنجائیکه در طی روند آموزش و به طور کلاسیک آموزش دیدهاید که پایلوت شوت را پس از خارج کردن از محل قرارگیری در فضای خالی و عاری از عوارض اطراف بدن خود پرتاب نمائید، بسیار بندرت پیش میآید که پایلوت شوت در خلأ بدن شما قرار بگیرد و شما مجبور باشید که از طریق نگاه کردن روند باز شدن آنرا کنترل نمائید و از آن مطمئن شوید .
برخی از پرشکنندگان نیز بر حسب عادت در هنگام اقدام برای باز کردن چتر خود بهطور مستقیم به سمت پایین و زیر خود نگاه میکنند.
پایین آوردن سر باعث میگردد که بهطور ناخودآگاه بالاتنه شما به سمت پایین قرار بگیرد و باعث افزایش سرعت سقوط شما گردد، این افزایش سرعت سقوط در هنگام باز کردن چتر باعث افزایش نیرو و شوک ناشی از باز شدن چتر و انتقال این نیرو به سمت اندام فوقانی بدن شما، بخصوص شانهها و گردن و افزایش احتمال آسیبدیدگی در این نواحی گردد .
روش مطلوب و توصیه شده در هنگام اقدام برای باز کردن چتر، بالا نگاه داشتن سر و حفظ حالت بدن تا حد ممکن میباشد .
شما با بالا نگاه داشتن سر تا حد ممکن و به شرط خارج نشدن از حالت مطلوب سقوط (Arch) نیرو و فشار ناشی از باز شدن چتر را به جای اندام فوقانی به سمت پایینتر و محل قرار گرفتن هارنس و پشتی چتر منتقل مینمائید و همچنین با ثابت نگه داشتن سمت و جهت دید خود در سطح افق به هم سطح نگه داشتن شانهها و پشتی چتر کمک کرده و از بوجود آمدن مشکلات ذکر شده در سطور بالا جلوگیری مینمائید .
همچنین توصیه میشود که پس از رها کردن پایلوت شوت، دستها و بازوان خود را دوباره به سمت عقب و حالت طبیعی بدن درحین سقوط برگردانید و تمام تمرکز خود را به هم سطح بودن (Level) شانهها و همچنین پشتی چتر معطوف کنید .
کمی فشار دادن و به سمت پایین قرار دادن بخش میانی بدن (ایجاد حالت قوس در بدن) و همچنین خم کردن زانوها به مقدار کم به بالاتر قرار گرفتن سر و بخش فوقانی بدن و کم کردن فشار وارده بر این نواحی کمک بسیار زیادی مینماید .
در سالهای گذشته و در برخی موارد قرار گرفتن در حالت نشسته برای اقدام به باز کردن چتر توصیه میشد .
چنانچه این تکنیک بدرستی انجام بگیرد میتواند در مواردی مفید و باعث کم کردن شوک و فشار ناشی از باز شدن چتر شود ولی چنانچه نفر پرنده زودتر از زمان اقدام به باز کردن چتر در این حالت قرار میگرفت و زمان بیشتری را طی سقوط در این حالت میگذارند، امکان افزایش سرعت سقوط و حتی عدم تعادل را در پی داشت که خود این موارد میتوانست مخاطراتی را برای نفر پرنده ایجاد نماید .
بنابراین و به سادگی در هنگام اقدام به کشیدن چتر :
سر خود را بالا نگه دارید، به خط افق نگاه کنید، کمی حالت قوسی بیشتر به خود بدهید ، پاها و عضلات اندام تحتانی خود را در حالت آزاد و راحت قرار دهید .
برخی از پرشکنندگان که از دوربینهای قرار گرفته بروی اطراف و پهلوهای کلاه خود استفاده میکنند
(Side Mounted Camera) بر این باور هستند که به جهت جلوگیری از برخورد و احیاناً درگیرشدن بندها و رایزرها با دوربین، لازم میباشد که در هنگام باز شدن چتر سر خود را به سمت پایین قرار دهند .
این مشکل و برخورد معمولاً در مواقعی رخ میدهد که نفر پرشکننده دارای جثه کوچک بوده و فاصله بین شانههای خیلی کمی داشته یا با تنگ کردن بیش از حد بند سینه خود فضا و فاصله بین رایزرها را از این طریق کم کرده و یا اینکه از دوربینهای بزرگ بروی کلاه خود استفاده کرده باشد .
به جهت مقابله با این موارد و جلوگیری از برخورد و یا درگیر شدن بندها یا رایزرها توصیه میشود که در مرحله اول تا حد ممکن از دوربینهای کوچکتر و مناسب رشتههای ورزشی استفاده شود و همچنین با استفاده از پایههای مناسب و یا استفاده از نوارهای پلاستیکی در اطراف دوربین و پایه آن تا حد ممکن امکان و احتمال برخورد و درگیری بندها با دوربین را به حداقل برسانیم .
چنانچه همچنان نگرانی از این برخورد و درگیری و اصرار برای پایین نگه داشتن سر از طرف نفر پرشکننده وجود داشته باشد ، توصیه میشود که در کنار این عمل تا حد ممکن حالت قوس (Arch) و هم سطح بودن بازوها و شانهها رعایت و حفظ شود و با آزاد گذاشتن عضلات تحتانی بدن و پاها، شانهها در سطحی بالاتر از بخش میانی بدن و لگن قرار گیرد . اقدام به این سری از اعمال ، فشار بروی ناحیه گردن و شانهها و آسیب احتمالی ناشی از این فشار را تا حد زیادی کاهش میدهد .
در مرحله بعدی به محض اینکه کاناپی شروع به باز شدن کند، جهت بدن شما نیز تغییر کرده و از حالت افقی و رو به زمین به حالت تقریباً سرپا تغییر وضعیت میدهید .
در این مرحله سعی کنید که پاها و زانوهای خودتان را تا حد ممکن به هم نزدیک کنید و به حالت جفت دربیاورید. انجام این کار باعث میشود که وزن و فشار بدن شما بهطور یکسان و یکنواخت بروی هارنس وارد شود و شانس و احتمال باز شدن چتر در مسیر غیرمطلوب (Off Heading) را به حداقل برساند .
اثر و کاربرد این کار در پرش با چترهای با وینگ لود زیاد و قابلیت عملکردبالا ، بسیار مهم و مشهود میباشد .
در این نوع از چترها فشار ناشی از نوسان پاها و یا انتقال نامتقارن وزن بروی یک طرف از هارنس میتواند باعث چرخش و از مسیر خارج شدن و احتمالا پیچیدگی بندهای چتر گردد .
چنانچه بر حسب عادت در هنگام باز شدن چتر اقدام به گرفتن رایزرها مینمائید توصیه میشود که از قسمت پایینی رایزرها و درست بالای سیستم سه حلقهای 3Ring اقدام به این کار نمائید .
در اختیار گرفتن رایزرها از قسمت بالای آن و نزدیک دستگیره فرامین ، میتواند بدلیل ایجاد فشار نامتقارن و غیرعمدی بروی یک رایزر باعث چرخش و از مسیر خارج شدن کاناپی گردد . مضافاً به اینکه میتواند بطور تصادفی باعث خارج شدن یکی از فرامین از محل قرارگیری و بروز تبعات ناشی از آن شود .
برخی دیگر از پرشکنندگان ترجیح میدهند که در حین بازشدن چتر از طریق در اختیار گرفتن رایزرهای عقبی اقدام به کنترل و هدایت چتر نمایند . این تکنیک علیرغم اینکه از مهارتهای آموزش داده شده در پرش از ارتفاع ثابت یا Base Jump میباشد ولی ممکن است که در چترهای مورد استفاده در پرشهای سقوط آزاد کاربرد نداشته باشد .
چترهای سقوط آزاد در مدلها و اندازههای مختلفی تولید میشود که هر کدام از آنها دارای کاراکتر و عملکرد متفاوت و منحصربه فرد میباشد بنابراین توصیه میشود که چنانچه قصد استفاده از این تکنیک را در پرشهای سقوط آزاد دارید در ابتدا با اعمال فشار کم بروی رایزرهای عقبی عکسالعمل و پاسخ چتر خود را مشاهده کنید و با توجه به آن به طور کامل از این روش استفاده نمائید .
در اکثر موارد و در پرشهای سقوط آزاد جهت حصول بهترین نتیجه در روند باز شدن چتر فقط کافی میباشد که با راحت و آزاد نگه داشتن عضلات ، بی حرکت ماندن در هارنس ، تمرکز بر تقسیم وزن و فشار بروی هارنس به انجام این روند کمک نمائید .
در طی مراحل آموزش سقوط آزاد به ما آموزش داده میشود که بعد از باز شدن چتر به کنترل و بازرسی آن اقدام نمائیم تا مطمئن شویم که کاناپی درست باز شده باشد و هیچ گونه انحراف، آسیب و یا احیاناً پارگی در آن وجود نداشته باشد .
این موضوع بسیار مهم میباشد و باید حتماً به آن پرداخته شود ولی در برخی مواقع میتواند تبعات و مخاطراتی را نیز برای نفر پرنده به همراه داشته باشد .
کنترل و مشاهده روند باز شدن کاناپی از زمانی که کاناپی شروع به باز شدن ، باد گرفتن و گسترش مینماید ، میتواند مفید باشد به شرطی که توجه به این روند پس از لحظاتی متوقف شود و نفر پرنده به فضای اطراف و سایر پرشکنندگان سقوط آزاد نیز توجه نماید .
نگاه و توجه به کاناپی پس از کنترل موارد آموزش داده شده (شکل و اندازه کاناپی ، عدم وجود پارگی در آن، عدم پیچیدگی بندها، قابل کنترل بودن و...) باید محدود به لحظاتی کوتاه شود و تمرکز و توجه نفر پرنده به محیط اطراف و سایر کاناپیهای معطوف گردد .
چنانچه نفر پرنده دیگری در نزدیکی شما اقدام به باز کردن چتر خود نموده باشد فقط لحظات و ثانیه های اندکی در اختیار شما میباشد که با عکسالعمل مناسب از برخورد خودتان با وی جلوگیری نمائید و این لحظات نباید با صرف زمان بیش از اندازه در توجه و مشاهده کاناپی از دست برود .
صرف زمان زیاد (به طور مثال ۵ ثانیه) برای مشاهده کاناپی پس از باز شدن آن مانند رانندگی کردن در یک بزرگراه شلوغ میباشد که نفر راننده بجای توجه به جلو و اطراف ، تمرکز و توجه خود را برای ثانیههائی به سقف و فضای بالای سر خود معطوف کند .
خوشبختانه با پیشرفت مهارتهای آموزشی راههائی برای مقابله با این مشکلات نیز وجود دارد .
امروزه به هنرآموزان چتربازی آموزش داده میشود که در طی روند اقدام برای باز کردن چتر با صدای بلند اقدام به ذکر مراحل و شمارش نمائید .
پس از رها کردن پایلوت شوت با صدای بلند و به مدت سه ثانیه اقدام به شمارش میکنیم .
هزار و یک، هزار و دو، هزار و سه
در طی این شمارش شما مراحل مختلف باز شدن چتر را احساس کرده و احیاناً خواهید شنید .
حدود یک ثانیه بعد از رها کردن پایلوت شوت فشار و تغییر حالت بدنی از حالت افقی (رو به زمین) به حالت تقریباً عمودی (ایستاده) را احساس خواهید کرد . این فشار و نیرو حاصل در مسیر و جریان هوا قرار گرفتن پارچه کاناپی شما بعد از خارج شدن از کیسه محتوی (D-Bag) میباشد .
در مرحله بعد که اسلایدر هنوز در بالاترین بخش بندهای چتر و در زیر پارچه کاناپی قرار دارد و هنوز پارچه چتر اقدام به باز شدن نکرده است سرعت سقوط شما به مقدار محسوسی کم خواهد شد ولی هنوز احساس سقوط برای شما وجود دارد و این مراحل میتواند با توجه به عوامل مختلف ۲ تا ۳ ثانیه نیز بطول انجامد .
بمحض اینکه اسلایدر در طول بندها شروع به پایین آمدن کند مرحله باد گرفتن (Inflation) کاناپی آغاز میشود و لحظاتی پس از این مرحله میباشد که سکوت در محیط اطراف و احساس آرامش و ایمنی اوّلین حسی میباشد که به سراغ شما خواهد آمد .
احیاناً تنها صدائی که در این لحظات خواهید شنید صدای برخورد باد با اسلایدر شما خواهد بود .
تمام مراحل ذکر شده در بالا، با افزایش تعداد پرش شما و بالا رفتن تجربه کاملاً میتواند از طریق غیربصری (مشاهده نکردن) احساس و درک شود .
بعد از انجام تعدادی پرش و بجای مشاهده کردن روند باز شدن چتر، تنها با حس کردن میتوانید مراحل بازشدن چتر خود را تشخیص دهید و این موضوع کمک زیادی به شما خواهد کرد که تمرکز خود را بروی محیط اطراف و سایر چتربازان در اطراف خود متمرکز کنید و احتمال تصادم و برخورد با آنها را تا حد زیادی کاهش دهید .
اصلاح و بهبود حالت بدن و افزایش آگاهی و هوشیاری ذهنی در هنگام اقدام به باز کردن چتر میتواند نتایج سودمند و شگفتآوری را در جهت سلامت و عدم آسیب نفرات پرنده به ارمغان بیاورد .
احتمالاً در طی پرش بعدی خود نمیتوانید تمام موارد ذکر شده در بالا را بیاد آورده و آنها را بکار ببندید ولی مطمئناً میتوانید سعی کنید که طی پرشهای آینده خود و هر بار یکی از موارد توصیه شده را تجربه کنید .
به شما اطمینان میدهیم که با بکار بستن مهارتهای ذکر شده از تفاوتهای بوجود آمده در پرشهای خود شگفتزده شوید .